کاملترین کتاب زندگینامه و سرگذشت زنده یاد فرهیخته دکتر محمدعلی مجتهدی گیلانی تحت عنوان «آفتاب پس البرز» به نویسندگی آقایان دکتر نیما فریدمجتهدی و هادی میرزانژاد موحد، با حمایت بنیاد فرهنگی دکتر مجتهدی، توسط نشر ایلیا به مدیریت آقای هادی میرزانژاد موحد، چاپ و منتشر شد. این کتاب در ۴ فصل و در ۴۰۵ صفحه و در عناوین فصل های زیر چاپ شده است:
فصل اول: شجره نامه، یادداشت ها، یک گفت و گو تا صفحه ۶۹ کتاب.
فصل دوم: زندگی نامه خودنوشت تا صفحه ۱۵۳ کتاب.
فصل سوم: خاطرات / تاریخ شفاهی تا صفحه ۳۴۳ کتاب.
فصل چهارم: عکس ها و اسناد تا صفحه ۴۰۵ کتاب.

ناشر در روی جلد کتاب آورده است:
[دکتر محمد علی مجتهدی گیلانی (۱۳۷۶ – ۱۲۸۷) امروزه بدل به یکی از نمادهای آموزش مؤثر و علمی در ایران شده است و شیوه مدیریت او در مناصبی که به او سپرده شد، تعهد، پاکدستی و شایسته محوری اش در مراحل مختلف آموزش در مقاطع ابتدایی و عالی، زبانزد عام و خاص است. او طی زندگی کاری خود سمت هایی از جمله، عضو هیئت علمی دانشکده فنی دانشگاه تهران، ریاست دانشگاه شیراز، ریاست دانشگاه پلی تکنیک (امیرکبیر)، ریاست دانشگاه ملی ایران (شهید بهشتی)، پایه گذاری دانشگاه صنعتی آریامهر (شریف) و ریاست دبیرستان البرز را به عهده داشت. دکتر محمدعلی مجتهدی در سال ۱۳۵۷ از ایران خارج شد و نزدیک به دو دهه باقی مانده عمر خود را، علی رغم میل باطنی، در غربت گذراند. در این مدت، چند بار به دعوت شاگردانش، برای حضور در مراسم مختلف به ایران آمد.
سرنوشت حزن انگیز دکتر مجتهدی، در پی یک سوء تفاهمی بزرگ، به مهاجرت و دوری او از موطنش و عزلت گزینی و سرانجام مرگش در غربت انجامید. این کتاب که در چهار فصل فراهم آمده است تلفیقی از مطالب منتشر شده و محتواها و مستندات تازه یاب درباره زندگی شخصی و فعالیت های علمی و مدیریتی این چهره ماندگار فرهنگ و آموزش ایران است.
همچنین مولف در مقدمه کتاب آورده است:
چه در زمان حیات دکتر محمدعلی مجتهدی پس از مهاجرت از ایران و چه پس از غروب زندگی‌اش در شهر نیس فرانسه، هر از گاهی یادواره‌ای در گوشه‌وکنار ایران و جهان، مجالس یادمانی به همّت برخی‌از دوست‌داران و شاگردان او، در پاسداشت مردی که اثرگذاریِ نافذش در تاریخ فرهنگ و آموزشِ نوین ایران‌زمین کم‌نظیر بوده، برگزار شده‌است. در اغلب این یادبودها، دربارۀ او و زندگی پرماجرا و تلاش ستودنی و مثال‌زدنی‌اش، داد سخن داده شده است که البته بیشتر آن‌ها از محتوا و متنی مشترک یا مشابه هم برخوردار بوده‌اند.
در میان تمام این روایت‌ها، مهم‌ترین و مستندترین اثری که دربارۀ او منتشر شده، کتاب خاطرات دکتر محمدعلی مجتهدی از مجموعۀ تاریخ شفاهی ایرانِ از مرکز مطالعات خاورمیانۀ دانشگاه هاروارد است که توسطِ زنده‌یاد دکتر حبیب لاجوردی فراهم آمد. این کتاب نخستین‌بار در سال 1379 در لندن منتشر شد و پس از آن در سال 1380 توسط نشر نادر در ایران منتشر و چندین‌بار تجدید چاپ شد و عیناً همان متن بعدها توسط ناشرانی دیگر هم به چاپ رسید.
کتابی هم او با عنوان دبیرستان البرز و شبانه‌روزی آن، توسط اسدالله ماکویی، دربارۀ دبیرستان شبانه‌روزی البرز چاپ شده‌است. این کتاب دربرگیرندۀ مطالبی دربارۀ دبیرستان ماندگار البرز است، که بدونِ شک نام آن در رتبۀ مدارس کشور، در جایگاه اول است. در این کتاب قطور می‌توان عکس‌ها و مطالبی دربارۀ دکتر مجتهدی، فصل بدون جدایی تاریخ این دبیرستان، یافت. در کتابی که پیش‌ِ روی شماست، در کنار آنچه تاکنون دربارۀ این چهرۀ نامدار عرصۀ فرهنگ به چاپ رسیده است، کوشیده‌ایم بر شمار مستندات و محتواهای تازه بیافزاییم و در حد توان خود، مجموعه‌ای کامل‌تر و مستندتر از زمانه و زندگی این دانشیِ مرد فرهیخته، به مخاطبان و دوستداران تاریخ فرهنگ و آموزشِ نوین این سرزمین، ارائه کنیم.
این کتاب در چهار فصل فراهم آمده است و در واقع تلفیقی از مطالب منتشرشده و محتواها و مستندات تازه‌یاب دربارۀ اوست. در نخستین فصل، به معرفی خاندان مجتهدی، از خاندان‌های ریشه‌دار و قدیمی شهر لاهیجان پرداخته شده است و همچنین یادداشت‌هایی به قلم برخی از چهره‌های سرشناس دربارۀ او، گزیده و ارائه شده و در پایان فصل، یک گفت‌وگو از او آمده است.
در فصل دوم که شاید یکی از وجوه تمایز این کتاب با دیگر آثار منتشرشده دربارۀ او باشد، اتوبیوگرافی دکتر مجتهدی به قلم خودِ او آمده است. این فصل که حاوی نکاتی خواندنی و کمتر شنیده‌شده در مورد اوست، به شناخت بهتر از وقایع زندگی و زمانه‌ای که در آن می‌زیسته، کمک می‌کند.
در سومین فصل کتاب، اقدام به بازنشر همان گفت‌وگوی مشهور او با بخش تاریخ شفاهی دانشگاه هاروارد کرده‌ایم تا شاید مخاطبانی که در پیِ شناختی کامل از این چهره هستند، تمامی مستندات زندگی او را در یک مجلد، در کنار هم داشته باشند. از سوی دیگر، تطبیق و غور در دو فصل دوم و سوم، می‌تواند فرصتی در برداشت شناخت بهتر و شفاف‌تر از زندگی این مردِ نامی به همراه داشته باشد. البته لازم به توضیح است که خاطرات و اتفاقات بسیار زیادی در این بخش‌ها با یکدیگر همپوشانی دارند که با علم بر این موارد، ترجیح بر حفظ‌شان بود.
فصل آخر کتاب، عکس‌ها، اسناد و مستنداتی را دربر می‌گیرد که طی سال‌ها پژوهش دربارۀ دکتر مجتهدی، در آلبوم‌های خصوصی، خانوادگی و عمومی یافت شده است. شاید نقصان این بخش، مربوط به عکس‌های سال‌های کودکی، نوجوانی و جوانی دکتر مجتهدی است که باوجود تمامی تلاش‌های نگارندگان، همچنان دور از دسترس مانده است و متاسفانه آلبوم‌های خصوصی اقوام و آشنایان ایشان هم خالی از چنین گنجینه‌ای است. گمان اینکه آلبوم خصوصی دکتر مجتهدی نزد تنها پسرشان پرویز بوده‌باشد، سبب شد با اغلب اقوام سببی و نسبی او تماس گرفته شود. اما به دلیل مرگ زودرس او، تلاش‌ها ناکام ماند. گفت‌وگو با نوۀ دکتر مجتهدی، در ایالات متحده هم نتوانست این گره کور را باز کند. با اشارۀ او به این‌که آلبوم پدری‌شان به احتمال زیاد نزد همسر دوم وی‌، خانم زاویه است، که سال‌های سال از هم جدا شده‌اند، سوی تحقیقات به سوی ایشان رفت. با مشقت زیاد، با همسر اول دکتر پرویز مجتهدی تماس گرفته شد که با پاسخ ایشان مبنی بر اینکه هیچ مستندی نزد او نیست، این گمان هم سرانجام نیافت. گزینۀ دیگر، همسر سوم پرویز مجتهدی، خانم میکده بود. تماس با او در آخرین زمان‌های منتهی به چاپ کتاب با این پاسخ روبه‌رو شد که ایشان خود در حال چاپ کتابی دربارۀ دکتر مجتهدی هستند، و چون قصد استفاده از عکس‌ها را در کتاب‌شان دارند، نمی‌توانند آن را در اختیار این مجموعه قرار دهند. احتمالی منحصربه‌فرد آن، در آشکارسازی زوایای زندگی دکتر مجتهدی کمک مؤثری کند. تنها گزینه باقی‌مانده، احتمال وجود این عکس‌ها و اسناد در میراث به‌جای مانده از دکتر محمدعلی مجتهدی نزد همسرشان و یا اهدای آن‌ها به یکی از مراکز فرهنگی شهر نیس فرانسه است.
ناگفته نماند که در ارائۀ تصاویر و مستندات این مجموعه از کتاب سده‌نامۀ دبیرستان البرز، که توسط نشر اقبال در معرفی دبیرستان البرز در سال 1354 منتشر شد هم بهره برده شد. هر چند امید داشتیم با مراجعه به مراکز و آرشیوهای مختلف فرهنگی و اقوام دور و نزدیک ایشان، تصاویر و یا مستندات بیشتری برای ارائه بیابیم، اما این مهم ممکن نشد. باید اضافه کرد که مرگ نابهنگام هر دو فرزند دکتر مجتهدی هم بر مشکلات کار افزود. گسست این دو نسل و نیز درگذشت دکتر مجتهدی در فرانسه و دور از وطن، همگی در خلأ یافته‌هایی بیشتر دربارۀ زندگی او تأثیر بسزایی داشته است.
با این همه، احتمالاً این کتاب نه آخرین اثر دربارۀ این چهرۀ نامی ایرانی خواهد بود و نه جامع‌ترین آن، و باید امیدوار بود که پژوهش‌های دیگری در راه باشد که تکمیل‌کنندۀ این روند باشند. گردآورندگان این مجموعه، از ارسال هرگونه سند و عکس نویافته یا منتشر نشده در رابطه با زندگی این بزرگ‌مرد تاریخ فرهنگ مشتاقانه استقبال می‌کنند و علاقه‌مندان به این مهم می‌توانند از طریق ایمیل nima.fm@gmail.com با گردآورندگان در تماس باشند.
در پایان لازم است قدردان تمامی کسانی باشیم که در فراهم آوردن و تکمیل این مجموعه در کنار ما بودند و از همراهی دریغ نکردند. سیروس فریدمجتهدی، امیر فریدمجتهدی، نیره مجتهدی، فریده فریدمجتهدی، داریوش مجتهدی، رضا مؤیدی ‌عراقی، مهندس محمدرضا طبیب‌زاده نوری (مؤسس و عضو هیئت امنای بنیاد فرهنگی دکتر مجتهدى)، مهندس محمود شیری (دبیرکل سابق انجمن فارغ‌التحصیلان شریف، عضو هیئت امنای انجمن فارغ‌التحصیلان شریف و عضو هیئت امنای بنیاد فرهنگی دکتر مجتهدی)، دکتر حسین انیسی‌پور (مؤسس اولیۀ بنیاد فرهنگی دکتر مجتهدی) و همچنین با سپاس ویژه‌ از بنیاد فرهنگی دکتر مجتهدی و مدیر اجرایی آن، آقای محمدحسین مهدی‌پور که در بهتر ارائه شدن این اثر، ما را همراهی کردند.
هیئت رییسه و اجرایی بنیاد فرهنگی دکتر مجتهدی ضمن سپاس از تلاش های صادقانه و محققانه آقایان محترم دکتر نیما فریدمجتهدی و هادی میرزانژاد موحد، امیدوارست تا در ویرایش دوم آن، با تحقیقات جامع، ضمن تکمیل محتوای آن، نواقص مد نظر نیز به شایستگی رفع شود.
ضمناً علاقمندان می توانند از طریق سایت اینترنتی انتشارات ایلیا و یا با ارسال پیامک تقاضای خرید به شماره تماس تماس ۰۹۱۲۲۹۶۴۴۵۹ [مدیریت اجرایی بنیاد فرهنگی دکتر مجتهدی] ضمن طی تشریفات قانونی، نسبت به خرید کتاب هر جلد به مبلغ ۱،۳۰۰،۰۰۰ ریال اقدام نمایند.